I ULO 2011

1.Co to jest przypowieść i jakie znasz przypowieści?
Przypowieść (inaczej parabola) to gatunek literatury moralistycznej o charakterze narracyjnym, w którym przedstawione postacie i zdarzenia nie są ważne ze względu na swe cechy jednostkowe, lecz mają wagę jako przykłady uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji, postaw wobec życia i kolei losu. Świat przedstawiony przypowieści to zbiór sytuacyjnych wykładników jakiejś ogólnej prawdy moralnej, filozoficznej czy religijnej. Mimo że przypowieść często ma rozwiniętą fabułę, to zawsze pozostaje ona z racji swego przykładowego charakteru silnie uschematyzowana i uboga w realia, które podlegają tu rygorystycznej selekcji ze względu na nadrzędny sens utworu. Właściwa interpretacja przypowieści wymaga przejścia od jej znaczenia literalnego do ukrytego znaczenia alegorycznego (alegoria) lub moralnego.
Przypowieść o synu marnotrawnym
Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie
Przypowieść o siewcy
Przypowieść o Hiobie
Przypowieść o Sodomie i Gomorze
Przypowieść o Pannach
Przypowieść o Ubogim Łazarzu i bogaczu
Przypowieść o Uczcie
Przypowieść o Perle
Przypowieść o Dobrym Pasterzu
Przypowieść o Talentach
Przypowieść o Robotnikach w winnicy
2.Jaką wizję stworzenia świata i człowieka przedstawia K.K. Baczyński w wierszu „Przypowieść”?
Wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego zatytułowany "Przypowieść" jest opisem powstawania świata. Podmiot liryczny nawiązując do Biblii, przedstawia nam swoją wizję stworzenia. Opis ten jest na tyle szczegółowy i plastyczny, że bez przeszkód możemy odtworzyć kolejne etapy narodzin Ziemi i życia na niej. Przebieg procesu tworzenia się świata w wierszu jest podobny do tego, który występuje w Piśmie Świętym, można jednak zauważyć pewne różnice. Zresztą już sam tytuł sugeruje, iż autor będzie nawiązywał do Księgi Ksiąg. Można też domyślać się, że utwór ten będzie miał coś z przypowieści jako gatunku literackiego. Wiersz oprócz poziomu dosłownego ma jeszcze jakiś drugi, głębszy sens do odczytania. Zawiera też pouczenie dla nas, czyli ma charakter dydaktyczny.
Poeta zadedykował swój wiersz „Matce”. Wszyscy dobrze wiemy, że Krzysztof Kamil Baczyński był bardzo przywiązany do swojej rodzicielki, kobiety, która go wychowała. Jego listy, podobnie jak listy Juliusza Słowackiego, są wyrazem głębokiej miłości dziecka do matki. Pod tym względem należałoby się upatrywać, że osobą, której poeta zadedykował utwór, jest jego rodzicielka. Jeśli chodzi o opis powstawania świata w wierszu to jego interpretacja będzie o wiele trudniejsza, ze względu na niejednoznaczność niektórych obrazów. Ale Baczyński z tego słynął, że pisał właśnie w taki sposób, aby zmusić czytelnika do refleksji. Jego utwory miały pobudzać odbiorcę do wysiłku intelektualnego, do głębszej analizy.
Pierwszą zasadniczą różnicą, jaką zauważam między Biblią a wierszem, jest to, że w Piśmie Świętym słowo było najważniejsze, a w tym utworze moc stwórczą ma gest. „Pan Bóg uśmiechnął się i wtedy powstała Ziemia”. „Uśmiechnął się”, a nie „rzekł”, jak to było w Biblii. Poeta porównuje Ziemię do „jabłka Złotego” i „zwierciadła przemian”. Zapewne chce przez to podkreślić, że nasza planeta ciągle się zmienia, że nic na niej nie jest trwałe. Słowa: „po niej powoli się sączą zwierząt dojrzałe krople” wskazują na to, że zamiany te nie następowały nagle i niespodziewanie, ale trwały przez bardzo długi okres czasu. Poeta powołuje się w tym wierszu na teorię ewolucji. Zwierzęta „występują z wód w powietrza”. Jak wiadomo, to woda była zalążkiem życia, w wodzie powstały pierwsze organizmy – najpierw jednokomórkowe, potem ryby. Dopiero po upływie wielu mld lat zwierzęta zaczęły wychodzić na ląd, pojawiły się pierwsze ptaki. Zaburzona jest jednak kolejność powstawania rzeczy na Ziemi w stosunku do Biblii. W Piśmie Świętym najpierw powstają gwiazdy, Słońce, Księżyc (IV dzień stworzenia), a dopiero potem zwierzęta, natomiast w „Przypowieści” zostało to odwrócone.
Zadziwia mnie też to, że w wierszu przyroda zdaje się sama tworzyć. Bóg daje sygnał, a reszta już powstaje bez jego ingerencji. W Księdze Ksiąg, żeby coś nowego pojawiło się na Ziemi, Bóg musiał wcześniej wydać odpowiedni rozkaz. W utworze Jahwe tylko przygląda się temu, co się dzieje, ale oprócz Pana nikt nie widzi dzieła stworzenia. Pewnie dlatego poeta pisze: „niewidzialne, w przestrzeni, wiruje ziemi oblicze”. Kolejne zdanie wiersza odwołuje się do nauki, a ściślej mówiąc do fizyki. „Wtedy są wszystkie kolory, każdy od innych różny, które są wszystkie te same pod kopułą próżni”. Poeta zwraca uwagę na różnorodność barw, podkreśla jednak, że w rzeczywistości wszystkie te kolory dają jeden – biały. To, iż widzimy kolory jest kwestią rozczepienie światła i pochłaniania różnych barw przez przedmioty. Autor w ten sposób pokazuje nam nie tylko swój geniusz pisarski, ale tez ogólne rozeznanie w innych dziedzinach wiedzy.
Dalszy fragment wskazuje nam to, czego mogliśmy się właściwie spodziewać od początku. Wiersz pisany był w okresie wojny, dlatego nieuniknione wydaje mi się zawarcie w nim jakichś katastroficznych poglądów. Poeta, kontrastując piękny świat, cudowny dzieło stworzenia z „człowiekiem ciemnym i małym”, wyraża swoje zwątpienie w człowieka. Podważa wielkość osiągnięć ludzkich, pokazuje ich małość wobec potęgi przyrody.
Ciekawe wydają mi się też okoliczności stworzenia pierwszego człowieka. Przyroda, która do tej pory rozwijała się w harmonii, spokojnie, nagle staje się groźna. Zdaje się odzwierciedlać uczucia Boga. Dopóki Bóg uśmiechał się, świat tętnił życiem, mienił się wszystkimi kolorami. Gdy Jahwe „zafrasował się (..), że sam swych dzieł nie ogarnie” wszystko się zmieniło. „Cisza złożyła się w fałdy”, „światło stało się czarne”, „gromy w wysiłku kuły zmarszczone w groźnym namyśle”. Nie brzmi to miło, prawda? Cała natura skupiła się na tym, żeby wydać na świat człowieka, a okazał się on tak niedoskonały. To co działo się w trakcie tworzenia się ludzi, ten huk i ta groza, pokazują częściowo cechy charakteru człowieka. Zdolność niszczenia, dążenie do samodestrukcji i zabijania – wszystko to pojawiło się w czasie wojny.
Na końcu utworu „uśmiechnął się Bóg i we śnie znużony oniemiał”. Cóż znaczy to zakończenie? Czy Bóg oniemiał z zachwytu, ze zdziwienia? Możliwa jest też inna wersja. Bóg oniemiał i dał człowiekowi wolną rękę. Postanowił nie ingerować w jego działania, chce zobaczyć, jak ludzie poradzą sobie na świecie. „Do dziś błądzi wśród grozy człowiek ciemny jak Ziemia”. „Błądzi”, czyli popełnia błędy, szuka własnego miejsca na Ziemi, sposobu na godne życie. „Wśród grozy”, którą niestety sam wywołuje... Może kiedyś zmądrzeje i przestanie błądzić? Jest na to szansa i ja w to wierzę.
Poprzez ten utwór, poprzez pokazanie dzieła stworzenia i powstania człowieka, poeta chciał zmusić odbiorcę do zastanowienia się nad sensem życia, nad zachowaniem i postępowaniem człowieka. Myślę, że dzięki kontrastowi udało mu się to osiągnąć.
3.Jaka wizja stworzenia świata i człowieka zawarta jest w biblii?


W biblijnej Księdze Rodzaju czytamy, że na początku Bóg stworzył niebo i ziemię , wyłoniły się one z bezładu. Podobnie początek stworzenia świata wyobrażali sobie starożytni Grecy, ich zdaniem z Chaosu wyłoniła się pierwsza para bogów, Uranos, który uosabiał Niebo i Gaja , która uosabiała Ziemię.
Biblijny Bóg stworzył światłość, aby oddzielić ją od ciemności ,, I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą."
Kolejnego dnia Bóg oddzielił niebo od ziemi i wód. Trzeci dzień poświecił na oddzielenie wód i lądów ,,,Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem". Tego samego dnia stworzył Bóg roślinność , która miała od tej pory wydawać nasiona i ciągle się odradzać.
Czwartego dnia umieścił Bóg na niebie ciała niebieskie; słońce , księżyc i gwiazdy, aby ustalały upływ czasu.
W piątym dniu Stwórca powołał do życia zwierzęta, które miały zapełniać przestworza , ziemię i wody.
Kiedy już cały świat był przygotowany, Bóg stworzył człowieka, aby od tej pory panował nad wszystkimi innymi stworzeniami. ,, Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną, abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi.
4.Jaki obraz raju zawarty jest w „Biblii”?

Bóg stworzył człowieka z prochu ziemskiego, tchnął życie w jego nozdrza, umieścił stworzonego przez siebie człowieka w pięknym ogrodzie , Edenie. Powiedział mu , że może się karmić wszystkimi nasionami, które wydają rośliny, za wyjątkiem owoców z jednego drzewa, które było nazwane drzewem ,,poznania dobra i zła". Jeśliby to uczynił i zjadł owoc z zakazanego drzewa, czeka go śmierć.
Stwórca widział , że mężczyzna nie może być sam, dlatego wyjął z jego ciała żebro, a z tego zebra stworzył kobietę.
W ten sposób zakończył się szósty dzień stwarzania, Bóg był zadowolony ze swego dzieła. , ,,A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre" , wypływało ono z jego dobroci i miłości.
Sześć bardzo pracowitych dni Bóg postanowił uwieńczyć odpoczynkiem, na który przeznaczył dzień siódmy, Bóg ustanowił ten dzień , świętym.
Pierwsi ludzie żyli w szczęściu i miłości do dnia , w którym przebiegły wąż namówił kobietę, aby zerwała owoc z zakazanego drzewa, przekonywał ja , że po zjedzeniu tego owocu posiądą wiedze, jaką posiada teraz tylko Bóg. Kobieta namówiła do zjedzenia owocu swojego męża, efekt był natychmiastowy; ,, A wtedy otworzyły się im obojgu oczy i poznali, że są nadzy; spletli więc gałązki figowe i zrobili sobie przepaski".
Bóg poznał , że ludzie nie posłuchali go i dali się skusić podstępnemu wężowi, powiedział do kobiety, że odtąd będzie rodziła dzieci w wielkich bólach, będzie pod panowaniem swego męża, który będzie z wielkim trudem i bólem zdobywał pożywienie dla swojej rodziny. Zapowiedział , że każdy dzień do końca życia będzie wypełniał mu trud i wysiłek. ,,Po czym Pan Bóg rzekł: Oto człowiek stał się taki jak My: zna dobro i zło; niechaj teraz nie wyciągnie ręki, aby zerwać owoc także z drzewa, zjeść go i żyć na wieki".
Bóg kazał opuścić człowiekowi Eden, aby zaczął życie na które sobie sam zasłużył swoim nieposłuszeństwem.
5.Dlaczego „Biblia” stanowi źródło inspiracji w literaturze i sztuce? Podaj przykłady.

Biblia jest świętą księgą judaizmu i chrześcijaństwa, stanowi niepodważalny autorytet w zakresie moralnym i etycznym oraz jest natchnieniem dla wielu artystów. Pismu Świętemu przypisać można wiele zasług: ukształtowanie religii europejskiej jako monoteistycznej, wzbogacenie języka Europejczyków, dostarczenie znaczących wzorców osobowych, stworzenie podstaw etyki i moralności, obowiązujących do dziś w stosunkach międzyludzkich (poprzez przykazanie miłości, Dekalog, nakazanie pokory)… Zasługi Biblii dla współczesnego świata można by jeszcze długo wymieniać. Jednakże jednym z najważniejszych wpływów Pisma Świętego na współczesny świat pozostaje natchnienie, które spływa na artystów. Czerpią oni z Biblii gatunki literackie, symbolikę i metaforykę, motywy oraz wątki fabularne, wzorce osobowe i filozofię (na poziomie kontynuacji bądź polemiki). Przykłady: Wielka Improwizacja z Dziadów cz. III Adama Mickiewicza, Treny Kochanowskiego, Psalmy Kochanowskiego, reja, Baczyńskiego, przypowieści, pieśni, apokalipsy. Boska Komedia Dantego Alighieri.Pismo Święte stanowi źródło inspiracji również dla malarzy np.; obraz Wieża Babel autorstwa niderlandzkiego malarza Pietera Bruegla, „Ostatnia Wieczerza” Leonardo da Vinci, rzeźby Michała Anioła np. Dawid.
6.Jaki wpływ ma „Biblia” na język polski?

Biblia jako wzornik literacki. Biblia w różnoraki sposób inspiruje literaturę piękną. Przede wszystkim Pismo Święte bywa: źródłem tematów, wątki biblijne mogą ulec przekształceniu np. Pieśń nad pieśniami, Aktualizację biblijnej tematyki można spotkać w Improwizacji z Dziadów części III Mickiewicza: Konrad czuje w sobie siłę biblijnego Samsona wstrząsającego kolumnami, Biblia może być skarbnicą fabuł literackich, źródłem postaci, źródłem sytuacji, Symbole religijne, takie jak krzyż, hostia, odgrywają wielką rolę w polskiej literaturze i w całej europejskiej kulturze. Krzyż — znak męki i hańby w starożytności, staje się znakiem zmartwychwstania i zbawienia. Stylizacja biblijna polega na zapożyczaniu biblijnych schematów ideowych (np. Starotestamentowej wizji Boga, mesjanizmu, wizji eschatologicznej), na układaniu opisanych zdarzeń na wzór wydarzeń biblijnych (np. stworzenie świata, historia Kaina i Abla, Dawida i Goliata czy męka Pańska), na przejmowaniu gotowych metafor, alegorii, porównań biblijnych. Druga postać stylizacji to przyjmowanie biblijnej formy językowej, wyrażeń („onego czasu”) lub zwrotów(„nie wiedzieć dnia ani godziny”). O wyraźnej stylizacji biblijnej świadczy właściwe Biblii słownictwo (Arka Przymierza, prorok, Mesjasz, faryzeusz, lewita) lub imiona osobowe. Do biblijnego stylu zalicza się również językowe archaizmy („uźrzał”, „Biblije”, „zostawują”, azali”, „zasię itd.). Stylizacja biblijna dodaje powagi i dostojeństwa.
7.Jakie wizje końca świata zostały ukazane w „Apokalipsie” św. Jana i Piosence o końcu świata Cz. Miłosza?

Koniec świata to wydarzenie, które w każdym z nas budzi pewien lęk. Wiemy, że on nastąpi, lecz nie wiemy kiedy i w jaki sposób. Każdy może to wyobrażać sobie inaczej. Przykładem tego niech będą Apokalipsa św. Jana i "Piosenka o końcu świata" Czesława Miłosza

Święty Jan w swoim dziele powstałym pod wpływem prześladowań chrześcijan wizję końca świata przedstawia jako gwałtowne, lecz z góry zaplanowane zdarzenie. Bóg zsyła na Ziemię straszliwe kataklizmy i zniszczenia niesione przez siedmiu aniołów. Treść Apokalipsy obfituje w symbole, obrazy, wizje, znaki i liczby. Na przykład jeźdźcy są zwiastunami klęski, zagłady, a pieczęć - tajemnicy, siły. Apostoł ukazuje koniec świata jako jeden moment dla wszystkich ludzi, a tragiczne wypadki są punktem wyjścia do przyszłego zwycięstwa.

"Piosenka o końcu świata" Czesława Miłosza, której genezą była inwazja radziecka na Polskę w czasie II wojny światowej, podejmuje ten sam temat co Apokalipsa, jednak w inny sposób. Polski poeta koniec świata ukazuje jako indywidualne "przeżycie". Tu również nie jest znany czas końca świata, lecz wiemy, że następuje on w momencie śmierci każdego z nas. Obok toczy się spokojne życie, ludzie wykonują swoje codzienne czynności, w przyrodzie również nic nie zapowiada tragedii. "Rybak naprawia błyszczącą sieć, (...) kobiety idą pod parasolem." Według Miłosza koniec świata nastąpi niespodziewanie, bez żadnych uprzedzeń, bez symboli i znaków zapowiadających nieszczęście, dlatego trzeba być czujnym.

Podsumowując, Czesław Miłosz w swoim dziele nawiązuje do Apokalipsy świętego Jana i prowadzi dyskusję z biblijną księgą. Nie neguje prawdy o końcu świata, ale widzi go inaczej.
8.Co oznaczają pojęcia: hiobowe wieści, wieża Babel, eden, apokalipsa?

Hiobowe wieści – wieści smutne, tragiczne, fatalne. Hiob był bogaty i szczęśliwy. Bóg, aby wypróbować jego wiarę pozbawił go majątku, żony i dzieci i obdarzył trądem. Mimo wszystko Hiob nie odwrócił się od Boga, za co został później nagrodzony w dwójnasób.
Wieża Babel – miejsce gdzie słychać wiele języków naraz. Według Biblii ludzie próbowali zbudować wieżę, która sięgałaby nieba. Bóg, aby im to uniemożliwić pomieszał im języki. Od tej pory ludzie mówią różnymi językami.
Eden – określenie miejsca pięknego, kojarzącego się ze szczęściem i rozkoszą. W biblii jest to miejsce pobytu pierwszych ludzi, miejsce gdzie niczego nie brakowało i gdzie wszystko było piękne i wspaniałe.
Apokalipsa- biblijny koniec świata przedstawiony przez św. Jana, Sąd Ostateczny, dosłownie: odsłonięcie, objawienie, opis końca świata (pełen znaków, wizji, symboli), jako gatunek - księga apokryficzna, pisana pod pseudonimem przez Żydów.
9.Dlaczego „Biblia” jest utworem uniwersalnym i ponadczasowym?

Prawdziwą sztuką jest Biblia, w której zawarte są ponadczasowe treści, wiecznie żywe, do których wciąż nawiązywali poeci i pisarze różnych epok. Do motywów biblijnych odwołują się rzeźbiarze, malarze, pisarze i kompozytorzy. Zawiera ona całe bogactwo wzorów zachowań ludzkich, ale też tematów, opowieści, toposów. Jest obfita w symbole, alegorie; posługuje się piękną stylistyką, frazeologią i obrazowością. Jej wartość stanowi przede wszystkim prawda przekazana na jej kartach. Jest ona pełna tragizmu, piękna, nadziei, sensu. Dzięki Biblii możliwe jest poznanie i tworzenie. Dlatego też w literaturze i sztuce bardzo często znajdziemy bezpośrednie nawiązania do niej. Warto zwrócić uwagę, że Biblia jest przy całym swym przesłaniu także wspaniałym dziełem literackim i estetycznym. Jest to książka niezwykle kunsztowna, bogata w gatunki literackie, które były adaptowane przez późniejsze epoki; posługuje się ona wyrafinowanymi metaforami i porównaniami, które budują niezwykłe znaczenia. Jest to nadal księga tajemnicza, ponieważ zawarta w niej symbolika podsuwa tak wiele możliwości interpretacji, że ludzki rozum nie jest w stanie sprostać takiemu wyzwaniu. Poza tym przekaz, jaki oferuje nam Biblia jest tak głęboki, że bez niej kultura europejska byłaby znacznie uboższa. Biblia jest w swoim ponadczasowym przekazie bardzo konsekwentna - jest w niej przekazana tylko jedna filozofia, moralność i normy postępowania. Jest ona zawarta w historiach wielu osób, przekazana na wiele sposobów. Biblia jest dziełem ponad inne - powstawała przez setki lat, dlatego stanowi cały zbiór, bardzo różnorodny gatunkowo i formalnie. Do tych gatunków możemy zaliczyć: pieśń, podanie, parabola, list, psalm, oda, hymn, opowiadanie. Biblia nie ma jednego autora, jej pierwsze księgo sięgają czasów niepiśmiennych.
10.Co symbolizuje „Hiob” i dlaczego?

"Hiob" Hiob był bardzo religijny, nienaganny. Odebrano mu jednak bogactwa i za namową diabła spadły na niego nieszczęścia, aż stał się biedny. Stracił dzieci. Ogolił wtedy głowę, podarł szaty, ale nadal pozostał silnie wierzącym. Diabeł sprawił, że Hiob zachorował i został okaleczony. Hiob jednak nadal wierzył. Z pomocą spieszyli mu przyjaciele, aby znaleźć przyczynę nieszczęść. Dołączył do nich człowiek, który powiedział, że Bóg często wystawia człowieka na próby. Hiob wytrwał w wierze i jego dobra zostały mu zwrócone. Wiara i lojalność zostają nagrodzone. Każda przyjaźń przechodzi próbę. Należy posiadać silną wolę, wytrwałość. Każde postępowanie zostanie później osądzone.

11.Jakie jest przesłanie przypowieści o miłosiernym Samarytaninie?

"O miłosiernym Samarytaninie" Samarytanin okazał współczucie dla rannego i obrabowanego przez zbójców. Opatrzył go, pielęgnował i zapłacił za pobyt w gospodzie. Wcześniej pomocy odmówili mu duchowni, których zadaniem jest nieść pomoc innym. Przesłanie to, to że ludzie powinni okazywać innym ludziom miłość i miłosierdzie.

12. Jaka jest treść i wymowa przypowieści o synu marnotrawnym?

"O synu marnotrawnym" Jest to opowieść o ojcu i jego dwóch synach. Młodszy syn postanowił opuścić rodzinny dom. Zabrał swoją część majątku i wyruszył w świat. Majątek roztrwonił jednak szybko na zabawy. Zaczął paść świnie dla bogatego człowieka. Cierpiał głód i nędzę. Kiedy skruszony syn wrócił do ojca ten się bardzo ucieszył i wydał ucztę. Zdziwionemu starszemu synowi odpowiedział, że cieszy się z powrotu syna, który był jak umarły, a teraz znów ożył. Ojcem jest Bóg, który cieszy się z każdego nawróconego grzesznika. Jest to wezwanie do dostrzegania swoich błędów i ich naprawy.