1. CO TO JEST ZNAK I RODZAJE ZNAKÓW?
Znak - jest symbolem pewnej rzeczywistości, łączy w sobie dwa elementy: formę i treść.
Język jest uznawany za podstawową formą komunikowania się ludzi. Posługiwanie się językiem to sposób nakierowywania uwagi odbiorcy komunikatu językowego na elementy świata. Językiem nazywamy uporządkowany system (zespół) znaków. Znaki natomiast to elementy języka odnoszące się do określonych rzeczy, zjawisk, przedmiotów. Ludzie mają możliwość komunikowania się nie tylko poprzez słowne środki językowe. Wyróżniamy, więc:
●znaki naturalnie, czyli symptomy nazywane oznakami – pojawiają się niezależnie od woli ludzkiej, nadawane nieświadomie, są obiektywne, o charakterze przyrodniczym, należy je zinterpretować, wywnioskować treść, dochodzić przyczyny albo następstwa
np. zaczerwieniony nos i policzki, rozgrzane czoło – oznaki przeziębienia, choroby; przebiśniegi – oznaki nadchodzącej wiosny; zaróżowiona twarz, opuszczony wzrok – oznaki zawstydzenia
●znaki umowne, konwencjonalne, inaczej sygnały – tworzone są w sposób celowy, zamierzony na przekazanie ściśle określonej informacji poprzez konkretny znak, ta funkcja zbliża je do środków językowych wypowiedzi
np. dzwonek telefonu – sygnał do rozpoczęcia rozmowy telefonicznej; zielone światło – przyzwala, można jechać, przejść przez ulicę; gong – sygnał rozpoczęcia przedstawienia albo też rundy w rywalizacji sportowej
Do znaków umownych zaliczamy
●obrazy – są podobne do tego, co mają oznaczać, przypominają wyglądem to, do czego mają się odnosić w rzeczywistości, może to być rysunek, plakat, szyld, naklejka informacyjna na drzwiach
np. rysunek gaśnicy na ścianie, przy której stoi sprzęt gaśniczy; postać kobiety na naklejce na drzwiach oznacza wstęp tylko dla pań
●symbole – ich postać, wygląd nie jest w naturalny sposób powiązany z treścią informacyjną przekazywaną przez znak, to kon-wencja określa połączenie formy i funkcji symboli, odczytujemy je zgodnie z przyjętym w danej społeczności zwyczajem, kon-wencję można zmodyfikować, informując o wprowadzonych zmianach każdego użytkownika poszczególnych sygnałów, które mogą być odbierane wzrokowo, przez dotyk lub zapach
np. czerwony krzyż na białym tle – w naszym kręgu kulturowym oznacza organizację humanitarną, niosącą pomoc, ratującą życie, w krajach arabskich takie treści komunikuje biała flaga z czerwonym półksiężycem.
   Znaki współistnieją razem z językiem, służą do porozumiewania się. Takie środki komunikowania to kody, które mogą uzupełniać przekaz językowy – jak mimika lub gestykulacja - albo go zastępować – jak sygnalizowanie używane na morzu poprzez różnokolorowe chorągiewki lub boje na wodzie.
   Elementy różnych kodów można łączyć – na przykład matematyka korzysta z kodu słownego i cyfrowego.
   Do cech wspólnych dla wszystkich systemów komunikacyjnych zaliczamy:
●    materialny charakter znaku,
●    odsyłanie do ściśle określonego zjawiska rzeczywistości, innego niż sam znak,
●    przypisanie przez nadawcę roli sygnału i świadome kierowanie sygnału do odbiorcy,
●    trwałe powiązanie formy z funkcją znaku

2. JAKA MOŻE BYĆ INTENCJA WYPOWIEDZI?
Akt mowy ,występuje wtedy, gdy za pomocą swoich słów mówiący pragnie coś uczynić lub coś osiągnąć. W wypowiedzi może-my wyróżnić jej część tzw. Illokucyjną, która wyraża intencję mówiącego, czyli to, co chce on osiągnąć swą wypowiedzią. Inten-cja owa może być wyrażona bezpośrednio lub pośrednio. Bezpośredniość aktu illokucyjnego wyrażana bywa przy użyciu odpo-wiedniego czasownika (tzw. czasownika per formatywnego) – np. proszę, obiecuję, przypuszczam itp. lub domyślnie przy użyciu innych środków językowych, np. trybu rozkazującego (czy pytającego). Posługując się pośrednim aktem mowy, nadawca oczekuje od słuchacza właściwego odczytania jego intencji. Taki akt mowy może być wtedy tylko skuteczny (fortunny), gdy ta właściwa intencja zostanie odebrana I tak np. prośba o otwarcie okna w pokoju może być sformułowana w akcie bezpośrednim:
1. Proszę, otwórz okno,
Lub też za pomocą pośrednich aktów:
2. Czy mógłbyś otworzyć okno?
3. W tym pokoju jest duszno.
4. Jest mi duszno.
Zdania 2-4 mogą oczywiście być także aktami bezpośrednimi, gdy intencją mówiącego jest uzyskanie odpowiedzi: tak lub nie (2), informacja o stanie powietrza (3) lub mówiącego (4).

3. CO TO JEST RYM, I JAKIE SĄ RODZAJE RYMÓW?
– powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów zajmujących ustaloną pozycję w obrębie wersu (w poezji) lub zdania (w prozie).
Rym pełni funkcję: wierszo twórczą, instrumentacyjną i semantyczną (znaczeniową). W poezji współczesnej rymy mają mniej-sze znaczenie niż w tradycjonalnej, w wielu zaś jej przejawach zupełnie nie występują.

Rodzaje rymów
- żeńskie – posługujące się akcentem paroksytonicznym, nieodłączne od wiersza sylabicznego, np. "woda – uroda"
- męskie – oparte na akcencie oksytonicznym, właściwe wierszowi sylabotonicznemu, jak "zew – krew"
- daktyliczne – w języku polskim rzadkie, związane z akcentem proparoksytonicznym: "zakochać się – rozszlochać się"
- bogate – obejmujące wiele współbrzmień głoskowych, np. "piąstkom – cząstkom"
- głębokie – wychodzące poza granice ustalone przez miejsce akcentowanej samogłoski, jak: "łabędzie – to będzie", "głębie – gołębie"
- dokładne (pełne, ścisłe) – cechują się zupełną identycznością głoskową (dopuszczalne są jedynie niewielkie odchylenia)
- niedokładne (przybliżone) – oparte na powtarzalności tylko niektórych głosek, jak asonanse (podobieństwo samogłosek, np. "powróz – gotów") oraz konsonanse (podobieństwo spółgłosek, np. "gong – gang")
- gramatyczne – takie same końcówki gramatyczne wyrazów, np. "różami – dziewczynami"
- niegramatyczne – wyrazy różniące się formą gramatyczną, jak "cały – chwały"
- banalne – tzw. "częstochowskie", zbyt często używane, np. "dal – żal"
- rzadkie, wyszukane, trudne i egzotyczne
Rodzaje układów rymów
   - końcowe – w zakończeniu wersu
   - początkowe(inicjalne)
   - wewnętrzne – obejmujące wyrazy wewnątrz jednego wersu
   - parzyste – dwa kolejne wersy mają ten sam rym (aabb)
   - przeplatane (krzyżowe) – rymy występują naprzemiennie (a-b a-b)
   - okalające – identyczne rymy na początku i końcu zwrotki (abba)

4. STYLISTYCZNE ŚRODKI JĘZYKOWE ?
Wyróżniamy cztery rodzaje środków stylistycznych: fonetyczne, morfologiczne, składniowe i leksykalne.
I. FONETYCZNE
- instrumentacja głoskowa (eufonia) - celowe powtarzanie tych samych głosek w bliskim sąsiedztwie.
I inny przykład: "W rzece Heraklita/ ryba łowi ryby/ ryba ćwiartuje rybę ostrą rybą, ryba buduje rybę, ryba mieszka w rybie,/ryba ucieka z oblężonej ryby". (W. Szymborska, "W rzece Heraklita")
- onomatopeja - wyraz dźwiękonaśladowczy; wyróżniamy onomatopeje naturalne, które mają podobne brzmienie do odgłosów akustycznych występujących w naturze, np. bulgotać, ćwierkać, brzęczeć, kukać, turkotać, warczeć, szczekać, świstać, zgrzytać
oraz onomatopeje sztuczne (świadome wprowadzenie do utworu elementów fonetycznych, które oddają dźwięki naturalne i w ten sposób wywołują pożądane wrażenie), np. w wierszu Juliana Tuwima "Bal w operze" czytamy: "Przy bufecie - żłopanina/ Parskania, mlaskanina"
-rym - powtórzenie jednakowych lub podobnych zespołów głoskowych na końcu wyrazów zajmujących określoną pozycję w obrębie wersu
- rytm - źródłem rytmu w wierszu jest powtarzalność; wiersz, który nie posiada rytmu to wiersz wolny.
II. MORFOLOGICZNE
- zdrobnienia (stosowane często w poezji dziecięcej, np. "Pan kotek był chory i leżał w łóżeczku", jak również w utworach opisu-jących dzieci, np. "ucieszne gardziołko" poezji ludowej "Hej przeleciał ptaszek", także dla uwydatnienia kontrastu, np. pomiędzy napastnikiem a bezbronną ofiarą: "tak więc smok, upatrzywszy gniazdo kryjome, Słowiczki liche zbiera (...)" (Jan Kochanowski, "Treny")
- zgrubienia - jeśli chcemy nadać wyrazowi znaczenie pejoratywne (np. babsztyl, bachor)
-neologizmy - wyraz, wyrażenie nowo utworzone, nowe w danym języku; w poezji tworzone dla podniesienia kunsztu literackie-go, zazwyczaj tylko na potrzeby danego wiersza, rzadko utrwalają się potem w języku potocznym; bardzo często występują w poezji Cypriana Kamila Norwida i Bolesława Leśmiana oraz w wierszach futurystów
II. SKŁADNIOWE
- apostrofa (utrzymany w podniosłym tonie zwrot do Boga, bóstwa, osoby lub zjawiska), często występuje np. w wierszach o charakterze modlitewnym. Warto zauważyć, że jeśli w tytule wiersza występuje przyimek "do", utwór będzie prawdopodobnie rozpoczynał się od apostrofy.
- inwokacja - jest to rozwinięta apostrofa rozpoczynająca poemat epicki, w której autor zwraca się do muzy lub istoty boskiej z prośbą o natchnienie, inspirację, roztoczenie opieki nad powstającym utworem.

Muzo! Męża wyśpiewaj, co święty gród Troi
Zburzywszy, długo błądził...
Homer "Odyseja"
- anafora - wielokrotne powtórzenie tego samego zwrotu na początku kolejnych wersów
"Prędzej kto wiatr w wór zamknie, prędzej i promieni /(...)/ Prędzej morze burzliwe groźbą uspokoi,/ Prędzej zamknie w garść świat ten (...)" (J.A. Morsztyn, "Niestatek")
- epifora - powtórzenie tego samego wyrazu lub zwrotu na końcu kolejnych wersów: "Nie idzie, ale skrada się przez życie,/ Czoł-ga się przez życie,/ sunie przez życie/ Ślimaczym, śliskim śladem". (A. Kamieńska, "Iść przez życie")
- asyndeton wieloczłonowy - brak spójników między częściami zdań lub zdaniami, np.
"O moc, o rozkosz, o skarby pilności/ Że deszcz, że drogo, że to, że tamto" (J. Tuwim, "Mieszkańcy")
- polisyndeton - połączenie współrzędnych członów zdania wieloma identycznymi spójnikami, np. "I gnają, i pchają, i pociąg się toczy" (J. Tuwim, "Lokomotywa")
- refren (przyśpiew) - wyraz, zwrot, wers lub strofa powtarzające się regularnie; występuje w utworach o wyrazistym rytmie, zwłaszcza w pieśniach. Może służyć uwydatnieniu motywu przewodniego w utworze, wyraźny refren występuje np. w wierszu Leopolda Staffa "Deszcz jesienny" - "O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny..."
- parentezy (zdania wtrącone w nawias)
- przerzutnie
"Czemu wysuszyć ogniem nie próbuję
Płaczu? Czemu tak z ogniem postępuję, (...)"
- pytania retoryczne
- zestawienia antytetyczne, antytezy, kontrast
"Leżysz zabity i jam też zabity/(...)/Ty jednak milczysz, a mój język kwili,/Ty nic nie czujesz, ja cierpię ból srodze" [przeciwień-stwo ty-ja], (J.A. Morsztyn, "Do trupa")
IV. LEKSYKALNE
- animizacja (ożywienie) - nadawanie przedmiotom lub zjawiskom cech charakterystycznych dla świata żywych
- epitet - wyrazy określające, które podkreślają bądź uwydatniają jakąś charakterystyczną cechę opisywanego przedmiotu, osoby, zjawiska czy stanu. Najczęściej występują w formie przymiotników, lecz epitetem może być także rzeczownik czy imiesłów.
- eufemizm - wyraz bardziej ogólny, stosowany w celu złagodzenia treści wypowiedzi, zwłaszcza wtedy, gdy trzeba uniknąć słów bądź określeń drażliwych, nieprzyzwoitych, wulgaryzmów słowami mniej dosadnymi, delikatniejszymi, np. "mijasz się z prawdą" zamiast "łamiesz, "zaglądać do kieliszka" zamiast pić alkohol, "odszedł", "zasnął", "przeniósł się na łono Abrahama" zamiast umarł, "ona nie jest zbyt dobrą aktorką" zamiast ona jest złą aktorką. Najczęściej spotykamy je w wypowiedziach polityków, dyplomatów, w reklamach. W poezji występują tam, gdzie autor obawia się np. naruszenia jakiegoś tabu językowego.
- peryfraza- omówienie, opis, charakterystyka - polega na zastąpieniu słowa oznaczającego dany przedmiot, czynność lub cechę przez ich rozbudowany opis, metaforę lub charakterystykę np. zamiast Fryderyk Chopin - najwybitniejszy polski kompozytor, zamiast Henryk Sienkiewicz - autor "Trylogii".
- oksymorony - zestawienia wyrazów sprzecznych znaczeniowo, wykluczających się, np. zgodne spory, suchego przestwór ocea-nu, pewność niepewna, zimne ognie, bywalec niebytu, nieistniejące istnienie.
- paradoksy - zaskakujące sformułowanie, zawierające treść sprzeczną wewnętrznie, sprzeczną z powszechnymi poglądami
"Nie żyjąc, jako ogień w sobie czuję?" (J.A. Morsztyn, "Cuda miłości")
"Cokolwiek stracisz, tym się zbogacisz" (L. Staff, "Jest czas olbrzymich prób...")
- metafory (przenośnie)
Wyróżniamy kilka rodzajów metafor:
-hiperbola - zamierzona przesada
"Przebóg! Jak żyję, serca już nie mając?"
-metonimia (zamiennia) - używana wówczas, gdy między właściwym a przenośnym znaczeniem wyrazu występuje jakaś zależ-ność, np.
"lubić pióro Herberta" - oznacza to, iż ktoś lubi styl, jakim posługiwał się Herbert
"czytać Sienkiewicza" - w tym wypadku oczywiste jest, że chodzi o utwory Sienkiewicza
- synekdocha (ogarnienie), oparta na zasadzie ekwiwalencji i wymienności wyrazów bliskoznacznych
- personifikacja, czyli uosobienie, a zatem nadawanie zwierzętom, zjawiskom, pojęciom abstrakcyjnym (takim jak śmierć, miłość, dobro), zjawiskom przyrody cech ludzkich. Taki zabieg często występuje w bajkach, np.

5. ODMIANY JĘZYKOWE?
W ramach języka ogólnego wyodrębniamy język mówiony (potoczny) oraz język pisany (literacki). Podział ten wynika z odmienności środków wyrazu stosowanych w mowie i piśmie uwarunkowanej różnicą celów i zakresów treściowych wypowiedzi mówionych i tekstów pisanych.
-Język mówiony (potoczny) służy przekazywaniu doraźnych informacji. Wypowiedzi są zwykle formułowane pośpiesznie, bez troski o poprawność. Nie ma więc mowy o precyzji wyrażania myśli, mniej przemyślany jest dobór wyrazów, często stosowane są wyrazy potoczne, okazjonalne, ekspresywne. Więcej tu też tzw. "wyrazów modnych". Zdania mówione są zwykle pojedyncze lub złożone współrzędnie; często zdarzają się wykolejenia. Mówiący rozporządza ponadto całym arsenałem środków "pozajęzykowych", których brak w języku pisanym, a mianowicie intonacją, mimiką, gestem, akcentem, związkiem wypowiedzi z sytuacją itp., co zwalnia go z obowiązku precyzyjnego i wyczerpującego wyrażania myśli. W języku potocznym spotykamy szczególnie dużo błędów i wykolejeń, zwłaszcza składniowych. Trzeba jednak pamiętać, że przestrzeganie surowych rygorów w mowie codziennej jest nie tylko bardzo uciążliwe, ale często niewykonalne.
-Język pisany (literacki) służy komunikowaniu treści nie związanych bezpośrednio z życiem codziennym, a także komunikowaniu o sprawach codziennych w sposób niepotoczny (np. w publicystyce, pismach urzędowych itp.). Wypowiedzi pisane muszą być pełniejsze treściowo od mówionych (brak kontekstu sytuacyjnego). Dzięki możności lepszego przemyślenia wypowiedzi pisanych właściwe jest im bardziej ekonomiczne (zwięzłość) i precyzyjne (jasność) wykorzystanie środków językowych. Charakterystyczną cechą tej odmiany języka ogólnego jest rozmaitość składni i duży udział zdań złożonych podrzędnie. Język pisany dysponuje większym zasobem słownictwa (także spoza sfery codzienności), mniejszy jest w nim natomiast udział słownictwa ekspresywnego, wyrazów profesjonalnych, a także regionalizmów.
Obie omówione wyżej odmiany języka ogólnego obejmują poszczególne style, używane w różnych dziedzinach działalności członków danego społeczeństwa (tzw. style funkcjonalne). W odmianie mówionej wyodrębniamy styl monologowy i konwersa-cyjny, w odmianie pisanej zaś – styl naukowy, artystyczny, urzędowy i publicystyczny.

6. CECHY DOBREGO STYLU.   
-odpowiedniość stylu do sytuacji komunikacyjnej
-komunikatywność
-jasność   
-zwięzłość (dla stylów użytkowych)
-oraz żywość (dla stylu artystycznego lub potocznego), czyli m.in.
        *obrazowość, plastyczność
        *sugestywność (figury retoryczne)
        *barwność (porównania, metafory)
        *bogactwo (frazeologia, leksyka)
        *urozmaicenie

7. CO TO JEST SYMBOL I ALEGORIA?
Rozróżnienie między symbolem a alegorią, chociaż na pozór niezbyt skomplikowane, nie jest tak proste, jak by się mogło wy-dawać. Przede wszystkim, dlatego, że oba te zjawiska służą temu samemu celowi: mówieniu nie wprost, lecz za pomocą obrazów, sensów niewynikających dosłownie z treści. Co prawda, źródła naukowe zauważają, iż symbol od alegorii różni liczba możliwych do przypisania znaczeń (alegoria ma być jednoznaczna, symbol — wieloznaczny), oraz stopień utrwalenia w tradycji (alegoria ma być rozpoznawalna i w sposób skonwencjonalizowany połączona w świadomości odbiorców ze znaczeniem, podczas gdy symbol może być wymyślony ad hoc i mieć znaczenie znane tylko autorowi), jednak poleganie tylko i wyłącznie na tych kryteriach wydaje się mocno ryzykowne.
Symbole i alegorie można porównać do wyrazów w języku polskim (i każdym innym). Jeśli posługujemy się słowami obecnymi w języku od dawna — każdy nas zrozumie. Jeśli zaś spróbujemy tę samą treść wyrazić slangiem młodzieżowym, liczba rozumie-jących nas osób znacznie się zmniejszy. Jeśli posłużymy się utrwalonymi w tradycji alegoriami, raczej każdy bez większego wysiłku zrozumie takie obrazowe przedstawienia, jeśli jednak posłużymy się symbolem, który dopiero co przyszedł nam do głowy i spodobał ze względu na swą niepospolitość, postawimy odbiorcę przed koniecznością rozwiązania zagadki.

8. MOWA NIEZALEŻNA I ZALEŻNA
-Mowa niezależna (łac. oratio recta) – wszelkie przytoczenia wypowiedzi zawartych w warstwie narracyjnej postaci działających w ramach utworu literackiego na zasadzie expressis verbis. Można wyróżnić dwa podstawowe sposoby przytaczania mowy niezależnej:
• dialog, gdzie racje postaci zostają wzajemnie skonfrontowane,
• monolog, gdzie przedstawiona jest racja jednego z bohaterów, jego subiektywne odczucia czy dążenia.
-Mowa zależna (łac. oratio obliqua) – sposób przedstawiania słów postaci w utworze literackim. Charakteryzuje się on użyciem formy zdań podrzędnych w przytoczeniach, np.: "Zbigniew wielokrotnie mówił, że nie należy mieszać pojęć".

9/10. STYLIZACJA JĘZYKOWA
*STYLIZACJE JĘZYKOWE, ARCHAIZACJA I GROTESKA.
Stylizacja - świadome nadanie wypowiedzi za pomocą odpowiednio dobranych środków językowych - cech charakterystycznych dla stylu innego niż ten, który jest właściwy samemu autorowi. Stylizacja polega, więc na naśladowaniu pewnego wzorca, którym może być język określonej epoki historycznej, środowiska społecznego pisarza lub konkrety utworu. Efekt osiąga się nie przez odwzorowanie wszystkich cech danego języka lub stylu, lecz przez wybór jego cech najbardziej typowych. Stylizacja może obejmować cały utwór lub tylko pewne jego fragmenty, zwykle dialogi. Celem stylizacji jest wprowadzenie czytelnika w atmosferę opisywanej epoki lub środowiska. Stylizacja występuje w różnych gatunkach literackich i pełni w nich różne funkcje. Najczęściej jednak spotyka się ją w powieściach. Typy stylizacji:
- ARCHAIZACJA (stylizacja archaiczna) - jest rodzajem stylizacji językowej polegającej na wprowadzeniu do utworu literac-kiego archaicznych elementów słownictwa, rzadziej form gramatycznych lub konstrukcji składniowych. W wypadku braku zabytków dokumentujących dawne formy (np. dla polszczyzny sprzed XII w.) Celom stylizacji archaicznej mogą służyć elementy gwarowe lub pochodzące z języka dawnych epok. Problem archaizacji języka nabrał znaczenia z rozwojem powieści historycznej i wzrostem tendencji realistycznych w literaturze. W literaturze polskiej rozkwit tego rodzaju stylizacji przypada na wiek XIX. W szerokim zakresie wprowadził archaizację do swoich powieści historycznych Henryk Sienkiewicz. W "Trylogii" oparł stylizację językową na polszczyźnie XVII-wiecznej, wprowadzając zarówno archaizmy leksykalne, fonetyczne, fleksyjne a także archaizując tok składniowy. Dzięki temu idealnie odtworzył atmosferę przedstawionej epoki.
- DIALEKTYZACJA( stylizacja gwarowa) - polega na wprowadzeniu do utworu literackiego (lub do innej wypowiedzi) elemen-tów gwarowych (dialektyzmów). Dotyczy różnych poziomów języka: fonetyki, leksyki, frazeologii, metaforyki. Występuje silniej w dialogach, słabiej w narracji. W XVII w. Dialektyzacje pojawiały się w utworach satyrycznych i tekstach widowisk teatralnych. Następnie w XVIII w. Wojciech Bogusławski w sztuce "Cud mniemany, czyli krakowiacy i górale" wprowadza na scenę lud mówiący gwarą w okresie Młodej Polski. Łączy się ze zjawiskiem ludomanii np. u W. Reymonta "Chłopi". W literaturze polskiej są utwory dialektyzowane w całości (np. "Na skalnym Podhalu" K. Tetmajera) lub tylko w partiach dialogowych (np. "Placówka" Bolesława Prusa). Celem stylizacji gwarowej jest charakterystyka środowiska wiejskiego lub bohaterów utworu oraz odtwarzanie kolorytu lokalnego.
- STYLIZACJA ŚRODOWISKOWA - polega na wprowadzeniu do utworu literackiego (lub innej wypowiedzi) wyrazów i zwrotów charakterystycznych dla określonej gwary środowiskowej. Służy oddaniu atmosfery danego środowiska, a przede wszystkim charakterystyce postaci. Mowa różnych środowisk weszła do utworów wraz z rozwojem tendencji do realistycznego przedstawia-nia świata. Stylizację językową wprowadzili do swych utworów tacy pisarze jak: Wacław Gąsiorowski (powieść ze środowiska aptekarskiego "Pigularz"), Henryk Marcel (powieść z życia kelnerów "Zaklęte rewiry"). Jest wykorzystywana w licznych utworach pisarzy współczesnych. Inne przykłady: powieść ze środowiska uczniowskiego - "Syzyfowe prace" Żeromskiego.
- STYLIZACJA HUMORYSTYCZNA - (groteskowa) - świadome nadawanie wypowiedzi utworom literackim lub fragmentom cech stylistycznych, które pobudzają odbiorcę do śmiechu. Polega na łączeniu ze sobą elementów językowych zaczerpniętych z różnych odmian stylowych, stosowaniu wymyślnych metafor dla nazwania zupełnie prozaicznych wydarzeń, używaniu ozdob-nych epitetów, dzięki czemu

11. RODZAJE ARCHAIZMÓW
Archaizm - element językowy, który istniał w języku dawniej, a obecnie wyszedł z użycia. Typy archaizmów:
- fonetyczne - archaiczna jest postać głoskowa wyrazu np. sieroce
- fleksyjne - gdy wyraz inaczej niż współcześnie się odmieniają np. pasowa (psuje)
- słowotwórcze - gdy wyrazy zostały utworzone za pomocą sufiksów, które już wyszły z użycia np. ogrody (dziś ogrodowy)
- leksykalne - np. kmieć, wiktoria (zwycięstwo)
- znaczeniowe - np. przytomny (obecny)
- frazeologiczne
- składniowe

12. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PRZEMÓWIENIA
Przemówienie jest wypowiedzią monologową, starannie wykonaną, przeznaczoną do wygłoszenia wobec większego grona słu-chaczy. Można wyróżnić wiele odmian przemówień w zależności od tematyki i celów jakie mają spełniać. Przemówienia po-winny być skonstruowane zgodnie z zasadami retoryki, tzn. sztuki pięknego i skutecznego mówienia. W konstrukcji przemówienia należy zwrócić uwagę na liczne zwroty do słuchaczy (apostrofy), oraz inne środki językowe np. pytania retoryczne. Jeśli celem przemówienia jest przekonanie słuchaczy do jakiegoś stanowiska, należy przeprowadzić argumentację, podobnie jak w przypadku rozprawki.
-Rodzaje przemówień:
-sądowe,
-polityczne,
-okazyjne (wesele, pogrzeb),
-religijne (kazanie).
-Schemat przemówienia:
-apostrofa (zwrot, np. Drodzy Rodacy)
-Wprowadzenie do tematu
-argumenty lub przedstawienie faktów, wyników badań, obserwacji
-podsumowanie wypowiedzi - zmobilizowanie odbiorców do myślenia, zastanowienia się nad tematem (np. pytanie retoryczne)

13. SKŁADNIKI KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ
   Proces komunikowania się ludzi pomiędzy sobą może przebiegać na różnych poziomach i wykorzystuje się do niego różne narzędzia, w zależności od intencji nadawcy i kompetencji komunikacyjnych odbiorcy. Do podstawowych elementów procesu komunikowania się zaliczamy:
   -nadawcę
   - przekaz
   - kanał
   - odbiorcę
   - kontekst
   - sprzężenie zwrotne
Przez nadawcę rozumiemy osobę, przekazującą zakodowaną treść, która może mieć postać wokalnych, werbalnych lub niewer-balnych znaków. Kanał to sposób przekazywania wiadomości. Jednostka, która odbiera zakodowane treści a następnie poddaje je procesowi dekodowania to odbiorca. Sprzężenie zwrotne to efekt, który został wywołany przez odebranie wiadomości, wpływa na cały proces komunikacji. Warunki przebiegania procesu komunikacji określane są, jako kontekst. Komunikowanie się uznajemy za proces, ponieważ w jego wyniku dokonują się dostrzegalne zmiany. Jako trzy podstawowe cechy tego procesu wymienia się.
- społeczność (do jego przebiegu wymaga się, co najmniej dwóch osób)
- interakcyjność (aby proces komunikowania się mógł przebiegać niezbędne są, co najmniej dwa elementy, które będą jego przedmiotem, dodatkowo zakłada się wystąpienie sprzężenia zwrotnego)
  - dwukierunkowość (nadawany komunikat i efekt, który wywoła bezpośrednio wpływ na odbiorcę i nadawcę)

14. FUNKCJE KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ
1) funkcja ekspresywna (emotywna) - dominuje w tekstach nastawionych na wyrażanie uczuć nadawcy wypowiedzi np.: list, e -mail, sms, „U mienia wsio w pariadkie. Traktowana jest także jako funkcja prezentacyjna, czyli informująca o płci, pochodzeniu, wieku nadawcy np.: slang młodzieżowy, regionalizmy itp.
2) funkcja informatywna (poznawcza) - dominuje w tekstach nastawionych do przekazywania informacji o faktach i wydarze-niach, które wzbogacają naszą wiedzę czy utrwalają obraz otaczającego nas świata np. wywiad, artykuł publicystyczno - naukowy, komunikat urzędowy, podręcznik
3) funkcja poetycka (estetyczna) - dominuje w tekstach nastawionych na formę estetyczną przekazu, rolą tej funkcji jest przed-stawienie tekstu w sposób oryginalny, unikatowy. Występuje głównie w utworach lirycznych, literaturze pięknej, aforyzmach, sentencjach. Wykorzystuje środki artystycznego przekazu, celową eliptyczność, metonimię itp.
4) funkcja fatyczna- dominuje w tekstach służących do nawiązania kontaktu, podtrzymania go, czy też do zasygnalizowania jego zakończenia. Nadawca tekstu o niczym nie informuje, ani do niczego nie nakłania. Występuje w rozmowach potocznych lub rozmowach przez telefon. np. Trzymaj się ciepło
5) funkcja metajęzykowa- dominuje w tekstach służących do wyjaśnienia sensu kodu, którym jest nazwa przyporządkowana jakiejś rzeczy lub zjawisku. Występuje w tekstach lingwistycznych, pracach językoznawczych, w zdaniu np. „Dostałem bilet do kina”
6) funkcja impresywna- wyraża się świadomym dążeniem nadawcy do kształtowania określonych postaw i zachowań odbiorcy za pomocą m.in.: nakazów, zakazów komend, poleceń, próśb. Często tekst występuje w formie wołacza. Funkcja ta dominuje we wszelkiego rodzaju ustawach, zarządzeniach, regulaminach, reklamach, podaniach, zdaniach np. „Nie ruszaj się”, „Zaczekaj, proszę”

15. ŚRODKI RETORYCZNE WYPOWIEDZI
Retoryka - w ujęciu klasycznym, jest to sztuka pięknego (dobrego) mówienia i jest częścią zespołu umiejętności humanistycz-nych służących także do poprawnego (gramatyka), logicznego (dialektyka) wyrażania myśli i uczuć za pomocą słowa mówionego i pisanego. Retor nie tylko miał zachwycić słuchacza, ale także przekonać go do określonych racji, tezy, faktu, osoby, rzeczy itp. Zasady i > figury retoryczne są obecne nie tylko w słowach, ale też w > mowie ciała mówcy i we wszystkich innych, także pozaliterackich, > tekstach kultury: filmie, teatrze, plastyce, muzyce, słuchowisku, estradzie itd.; figury są >transformowane (adaptowane) na inne środki wyrazu i przyjmują wtedy formę dźwiękową i wizualną właściwą dla języka danej sztuki.
- alegoria (jedna z figur retorycznych; jeden z najważniejszych znaków kultury.)
   alegoria - [gr. ἀλληγορία allēgoría, od ἀλληγορέω allēgoréo, allos ‘inny’ + allēgoreín ‘mówić w przenośni’, ‘obrazowo’], jedna z >figur retorycznych; jeden z najważniejszych znaków kultury. Zawiera, poza dosłownym, sens przenośny – ale w miarę jedno-znacznie określony; można przyjąć, że alegoria to skonwencjonalizowany w danej kulturze czy środowisku symbol. W sztuce, czy szerzej w tekstach kultury, alegoria jest elementem świata przedstawionego najczęściej wykorzystującym alegorie z życia społecznego wzięte lub z innych dzieł sztuki. Alegoria najpełniej dominuje w sztukach fabularnych, czyli literaturze i plastyce przedstawiającej i powstałych na ich kanwie formach audio-wizualnych (teatr, film, słuchowisko, nagranie audio). We wszystkich tekstach kultury jest to przedstawianie za pomocą umownych znaków: tematów, pojęć religijnych, politycznych, estetycznych, sztuk, pór roku, poszczególnych zmysłów itp., np.: wizerunku (Duch Święty – gołąbek w ognistych płomieniach), atrybutu (Melpomena to alegoria teatru, czyli kobieta z maskami w dłoniach; trzydzieści srebrników Judasza), cnoty czy występków (diabeł i anioł)
- elipsa. [franc.elipse < łac. ellipsis < gr. élleipsis ‘opuszczenie’, ‘niezupełność’], wyrzutnia,; skrót myślowy polegający na celo-wym opuszczeniu składników wypowiedzi (wyrazu, obrazu, fabuły), których znaczenia można się jednak domyślać na podstawie kontekstu (elipsa kontekstowa) lub ze względu na sytuację (elipsa sytuacyjna). W teatrze, filmie itp. jest jedną z podstawowych figur retorycznych będąc swego rodzaju odwrotnością > sjużetu; przyczynia się do kondensacji narracji (np. bohater wychodzi z domu i w następnym ujęciu jest już w samolocie), pobudzenia wyobraźni, podniesienia napięcia dramaturgicznego ( > retardacja), wprowadzenia niespodzianki (np. przez jakiś czas nie wiemy co się stało z bohaterem), jedności stylistycznej (np. opuszczanie codziennych zachowań bohaterów jak jedzenie, mycie się itp.).
- emfaza, [gr. émphasis ‘podkreślenie’, ‘wzmocnienie’];przesadne podkreślenie fragmentu wypowiedzi (zdania, wyrażenia, wyra-zu lub sylaby) poprzez położenie na nich mocnego emocjonalnego akcentu; zbliżone do > eksklamacji, ale efektem jest nacechowanie wypowiedzi afektacją, patosem lub banalnością charakteryzującymi mówiącego lub parodystycznie, satyrycznie oceniającymi świat wokół niego (w filmie Miś, Stanisława Bareji, interpretacja sceny ucieczki zająca-kota na drzewo). W teatrze i filmie emfaza przedstawiana jest także w emfatycznym sposobie gry, np. IOreny Eichlerówny, adekwatnie skomponowanej scenografii (np. w >ekspresjonizmie), podniosłego tła dźwiękowego czy >punktu widzenia pracy kamery (np. żabia perspektywa).
- epifora [gr. epiphora ‘dodanie’, łac. repetitio ‘powtórzenie’],; powtarzanie tego samego słowa, zwrotu, obrazu filmowego na końcu kolejnych zdań, zwrotów, ujęć. Cel stosowania epifory jest podobny jak w >anaforze.
- epitet [gr. epítheton ‘przydawka’ < epitithénai ‘nakładać’, ‘nadać imię’] >porównania, służąca uwydatnieniu charakterystycznej cechy opisywanego przedmiotu, osoby, zjawiska i tym samym często sugerująca interpretację oceniającą. W tekstach pisanych i mówionych to wyraz, >peryfraza określające rzeczownik i aby zaistnieć muszą być celowo napisane, powiedziane; w formach widowiskowych a także dźwiękowych epitet jest wszechobecny, gdyż twórca musi zmaterializować, pokazać każdą rzecz w formie dekoracji, wyglądu aktora i określić w >zadaniu aktorskim cechy jego gry. Funkcję epitetu może spełniać towarzyszący obrazowi motyw dźwiękowy (świst wiatru tworzący charakter opuszczonego domu), rekwizyt – kostium, jako charakteryzacja postaci (Charli – filmowa sylwetka Ch. Chaplina); oświetlenie, kolorystyka przyjęte dla całego spektaklu, filmu lub dla poszczególnych scen; charakter ujęcia (bohater pokazywany od dołu – ważna lub wywyższająca się postać); ruch obiektów lub kamery (błyskawicznie przemieszczający się wampir).
Epitet ma wiele rodzajów:
- epitet bezpośredni, - epitet stały, -epitet zdobniczy, - epitet sprzeczny,
- eufemizm [gr. euphemeín ‘dobrze życzyć’, ‘mówić dobrze o czymś’], złagodzenie, jedna z >figur retorycznych używanych ze względów obyczajowych, estetycznych, cenzuralnych; odwrotność >wulgaryzmu; określenie złej, nieprzyjemnej, wulgarnej, nieprzyzwoitej, drastycznej, trywialnej rzeczy za pomocą słowa, >peryfrazy o pozytywnym lub obojętnym wydźwięku (np. jeden z bohaterów Harrego Pottera: Sam-Wiesz-Kto). W obrazie filmowym eufemizm przybiera charakter >synekdochy czy >elipsy, kiedy poprzez sposób kadrowania, montowania ujęć pokazuje się fragment rzeczywistości (np. wystającą z ziemi rękę ofiary; młodzi kochankowie opadają na łoże i ... ze stojącej przy łóżku róży opada płatek); zob. też. decorum.
- ironia [łac. < gr. eironeía 'udawanie'; ], ukryta kpina z kogoś lub czegoś, nawet z samego siebie jako autoironia, przybieranie postawy ignoranta, profana. Sprzeczność między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a świadomie ukrytą negacją (Życie jest piękne R. Benigni 1998); pogarda wyrażona przy pomocy pozornej aprobaty (częsta w >kabarecie). Wyraża się ją w formie dowcipu, stylizacji parodystycznej, drwiny i absurdu; może mieć charakter słowny, sytuacyjny lub przypisany do postaci; jest obecna w Antyku (sokratyczna, tragiczna – gra z losem) oraz w romantyzmie, w postawie twórczej artystów i ich bohaterów
- retardacja [franc. retardation z łac. retardatio ‘ociąganie się’], suspensja [ang. suspense], zawieszenie; zabieg kompozycyjny w utworze fabularnym, który przez wtrącenia, niedopowiedzenia, opisy, dygresje, itp., opóźnia zdarzenia, rozstrzygnięcie konfliktu, bierze udział w konstruowaniu powikłań fabularnych. Celem użycia retardacji jest pobudzenie zainteresowanie, wywołanie napięcia dramaturgicznego u odbiorcy. Figura stosowana w sztukach akcji, sensacji w serialach. W muzyce – spowolnienie tempa utworu
- synekdocha [gr. synekdoché ‘wspólne utrzymywanie’], ogarnienie, rodzaj >metonimii; oparta na zasadzie ekwiwalencji i wy-mienności, obrazów, zjawisk, znaków alegorycznych, wyrazów bliskoznacznych; powszechny zabieg artystyczny występujący we wszystkich tekstach kultury i dziedzinach sztuki. Synekdocha ma wiele odmian:
a) najpopularniejsza synekdocha polega na wyrażaniu całości przez ukazanie jej części, przyjmowanie części za całość na zasa-dzie pars pro toto [łac. ‘część zamiast całości’]. W filmie synekdocha pojawiła się wraz z >planami filmowymi i >montażem, wtedy też ukazuje się w kadrze lub ujęciu np. okno wiejskie, sugerując, że poza kadrem jest cała chata; w kubistycznych kolażach użyte fragmenty materiałów (np. strzęp gazety, futerko, wskazówki zegara) sugerują, że występują one w całości w „portretowanej” przestrzeni;
b) ukazanie obiektu w liczbie pojedynczej zamiast w mnogiej, np. pokazanie chaty wiejskiej sugerując, że taka jest cała wieś;
c) wskazanie materiału zamiast wykonanego z niego przedmiotu, np. "żelazo" w znaczeniu "miecz";
d) liczby określonej zamiast nieokreślonej np. pokazanie siedmiu dzielnych rycerzy sugerując, że taka jest cała armia:
e) osoby, która stała się znakiem alegorycznym (np. Bartosza Głowackiego spod Racławic), zamiast określenia pospolitego – patriota chłopski.
- wulgaryzm, jedna z figur retorycznych, odwrotność eufeminizmu.
- wulgaryzm [łac. vulgaris ‘ludowy’,’pospolity’], odwrotność >eufeminizmu; wyraz, wyrażenie, zwrot, obraz, dźwięk uważane w danej kulturze czy środowisku za pospolite, ordynarne, prostackie, wulgarne; obecne są w gwarze więziennej, w środowiskach uczniowskich, subkulturach młodzieżowych; w wypowiedziach artystycznych stosowany także jako świadomy chwyt stylistyczny w celu wyrażenie emocji (rodzaj >eksklamacji), dosadności, rubaszności, opinii o sprawie, której dotyczy, ale także dania świadectwa o kulturze danej osoby (rodzaj >epitetu). Najpopularniejsze są wulgaryzmy słowne i gesty, np. przysłowiowy już „gest Kozakiewicza”. W formie dźwiękowej, np. „beknięcie” po posiłku w jednych środowiskach jest uważane za komplement dla gospodyni, ale w innych za wulgaryzm. Pewne zachowania mogą być uważane za wulgarne, np. pocałunek w miejscu publicznym czy naużywanie alkoholu np. przez kobietę, ale już nie przez mężczyznę

16. RÓŻNICA MIĘDZY JĘZYKIEM MÓWIONYM A PISANYM
Treść pisana:
- treści nie są związane z codziennością
- istnieje świadomość układanie wypowiedzi, jest celowo kształcona, istnieje możliwość poprawy, kompozycji w różnorodnych gatunkach, wypowiedz taka może być dłuższa
- bogactwo synonimów wyrazowych, dobór trafnych wyrazów, bogatszy zasób słownictwa, wyrazy właściwe tylko odmianie pisanej, terminologia specjalistyczna, dbałość o estetyk
- zwięzłość, dokładność, pełność treściowa, zdania długie, gramatycznie uporządkowane, składnia urozmaicona, dużo zdań złożonych podrzędnie, związek logiczny, częste używanie imiesłowów i strony biernej czasów
- monolog
- ortografia, interpunkcja
Odmiana mówiona:
- treści związane z bieżącym życiem, codziennością
- służy doraźnemu porozumiewaniu, jest spontaniczny, czasem chaotyczny, niespójny
- ubóstwo synonimów, powszechność zaimków nieokreślających, wiele ekspresywizmów, wulgaryzmy, mało estetyki, wiele po-wtórzeń
- wypowiedzi mało zwięzłe, krótkie zdania, niedokładne, są to równoważniki, zdania pojedyncze, brak związków logicznych, czasami jest potok składniowy
- dialog
- intonacja, akcent, modulacja, mimika, gestykulacja

17. NEOLOGIZMY
Słownik ortograficzny
neologizm, tego neologizmu, o tym neologizmie; tym neologizmom
Słownik wyrazów obcych
-W językoznawstwie wyraz, zwrot, forma lub znaczenie wyrazu nowo utworzone w danym języku: Do neologizmów zalicza się np. nowo utworzone wyrazy, takie jak apartamentowiec, rurabomber, nowe konstrukcje językowe, takie jak e-handel, stare wyrazy o nowych znaczeniach, takie jak kondominium – rodzaj wspólnoty lokatorów bloku mieszkalnego, a także taki blok, stanowiący zamkniętą jednostkę architektoniczną.
fr. néologisme
Słownik języka polskiego
-Element nowy w języku, np. wyraz, znaczenie, wyrażenie, forma fleksyjna, konstrukcja składniowa; w węższym, niespecjali-stycznym znaczeniu: nowo utworzony wyraz
RODZAJE NEOLOGIZMÓW
- słowotwórcze - utworzone od wyrazów istniejących za pomocą formantów, np. zmywać – zmywarka, program - programista
- frazeologiczne - powstają przez połączenie już istniejących wyrazów w związki, które mają nowe znaczenie, np. ulga podatko-wa, zielone światło (możliwość, udogodnienia w realizacji czegoś)
- zapożyczenia - wyrazy zaczerpnięte z języków obcych, np. hit, monitor, mass, media
- znaczeniowe - powstają przez nadanie nowego znaczenia wyrazom już istniejącym, np. zamek - budowla
Neologizmy służą do wzbogacenia słownictwa, zastępują wyrazy

18. FORMA ROZPRAWKI
ROZPRAWKA - czyli jak to uzasadnisz?
Rozprawka jest formą wypowiedzi pisemnej, w której piszący prezentuje stanowisko wobec określonego zagadnienia i uzasadnia je. Jest to, więc wywód argumentacyjny zmierzający do uzasadnienia przyjętej tezy lub rozważenia określonego problemu
Etapy pracy nad rozprawką:
- analiza tematu,
- sformułowanie tezy, jeżeli nie została podana w temacie pracy, lub hipotezy,
- sformułowanie argumentów/kontrargumentów,
- dobór przykładów potwierdzających argumenty,
- sformułowanie końcowego wniosku.
Teza
- to ogólne stwierdzenie zawierające pogląd/sąd na jakiś temat, sformułowane w postaci pewnika, np.:"Sensem życia jest dążenie do szczęścia", "Miłość jest największą wartością w życiu człowieka", "Świat zwycięski dla techniki jest przegrany dla wolności", "Reklama ma wartość artystyczną", "Świat współczesny jest globalną wioską".
Hipoteza
- to ogólne sformułowanie zawierające pogląd nie w pełni uzasadniony; założenie wymagające sprawdzenia; przypuszczenie, np.: "Czy szczęście polega na pogodzeniu się z losem?", "Czy bestseller jest arcydziełem?", "Możliwe jest, że walka zbrojna jest jedyną drogą do uzyskania niepodległości".
Argument
- wypowiedź o charakterze uogólnienia, potwierdzająca tezę.
Kontrargument
- wypowiedź o charakterze uogólnienia, potwierdzająca tezę, obalająca sformułowane wcześniej argumenty.
Przykład jest faktem, konkretem potwierdzającym argument (w pracy maturalnej są to najczęściej przytoczone dzieła, bohaterowie, literackie wydarzenia).
Najprostsza kompozycja rozprawki:
- Wstęp zawierający tezę - możesz go napisać na końcu, gdy już przemyślisz argumentację.
- Rozwinięcie - składające się z argumentów i przykładów potwierdzających argumenty. Każdy wprowadzony przez Ciebie argument powinien rozpoczynać kolejny akapit pracy.
Pamiętaj o starannym komponowaniu każdego akapitu, na który składa się jeden argument i przykład lub przykłady. Każdy akapit powinien być spuentowany, czyli zakończony wyraźnym zamknięciem, konkluzją. Akapity zaznaczamy graficznie - większym wcięciem/marginesem.
- Zakończenie - potwierdzenie przyjętej we wstępie tezy.


19. STYLE JĘZYKOWE I ICH CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
Style użytkowe
- Style użytkowe służą dobrej komunikacji w sytuacjach typowych, wymagających określonych zasad użycia języka, np.: w rozprawie naukowej, w kancelarii adwokackiej, w sytuacji publicznego, okolicznościowego przemówienia, ale też w codziennej sytuacji bezpośredniego porozumiewania się, także poprzez media.
- Typowe style użytkowe w polszczyźnie to np.:
- potoczny
- naukowy
-urzędowy
-publicystyczny
-retoryczny (przemówień)
Styl potoczny
-Wiąże się z odmianami terytorialnymi (regionalizmy: pyrki, migawka, krańcówka)
-Ekspresyjny, emocjonalny (dzięki kolokwializmom, wykrzyknieniom np. Ale lipa! To jest spec!; mózgownica, baśka pracuje)
-Skrótowy (elipsy, równoważniki: Dwa kilo kartofli)
-Częste uproszczenia fonet. (szejset, piendziesiont, włonczyć)
-Obrazowy, barwny (frazeologia potoczna i metaforyka: trzymać język za zębami, nudny jak flaki z olejem, pasuje jak pięść do nosa, leżeć do góry brzuchem, włosy stanęły dęba)
Styl przemówień (retoryczny)
-Dziś jest sztuką znaną nielicznym, kiedyś był umiejętnością oznaczającą dobre wychowanie i ogólną ogładę człowieka.
-Służy przekonaniu odbiorcy (funkcja intelektualno-impresywna)
-Staranny tok wywodu: argumentacja, kompozycja, puenta, polemika, chwyty erystyczne
-Staranna składnia, bogate zdania złożone,
-Ozdobniki stylistyczne (kwiecistość): pytania retor., apostrofy, wykrzyknienia, zwroty do adresata, odwołania i aluzje (literackie, mitologiczne, sakralne), hiperbole, peryfrazy, anegdoty i inne.
Styl naukowy
-Stosowanie terminów, symboli, wzorów typowych dla danej dziedziny
-Wiele wyrazów ogólnych, opisujących nazwy stosunków i zależności (wynikanie, pochodzenie, obserwacja, wniosek, teza, prze-słanka)
-Skomplikowane konstrukcje składniowe
Styl urzędowy
-Kancelaryzmy  (czyli specjalistyczne, biurowe słownictwo: awizować, prolongata, kontrola, koncesja)
-Utarte, przestarzałe formuły o stałym składzie słownym (Uprasza się o...Niniejszym zawiadamia się... Prośbę swą motywuję... Ustala się opłatę w kwocie)
-Wyrazy i zwroty nakazowe (Zobowiązuje się obywatela do...W razie nieuiszczenia opłaty grozi odpowiedzialność karno-skarbowa...)
Styl publicystyczny
-Mieszanina stylu potocznego z terminami społecznymi, polit., ekonom.,
-Środki obrazowe (wyścig zbrojeń, klimat odprężenia, pakiet propozycji rozbrojeniowych)
Styl artystyczny
-Odrębne cechy posiadają style ludzi pióra i w ogóle artystów, są o wiele barwniejsze i mniej sformalizowane, często indywidual-ne i wyraziste, czasami nawet niepowtarzalne.
-Wypowiedzi artystyczne podporządkowane są funkcji estetycznej, a więc ich język i styl służą zwróceniu uwagi czytelnika na sposób mówienia, na wewnętrzną organizację wypowiedzi.
-Używanie specjalnych, wyszukanych słów, należących do słownika literatury, rzadko spotykanych w mowie potocznej (poety-zmy: ruń, toń, gorzeć, kwilić, spowić, nieboskłon, przestwór)
-Osiąganie barwności, plastyczności, ekspresji za pomocą tropów artystycznych: epitety, porównania, metafory, apostrofy, kon-trast, antyteza, hiperbola, peryfraza
-Twórcze wykorzystanie języka: nowatorstwo języka (neologizmy, metafory, stylizacja, parodia), eksperymenty i zabawy słowne (słowotwórcze, fonetyczne środki stylistyczne)

20. CO TO JEST WŁAŚCIWE I PRZENOŚNE ZNACZENIE WYRAZU?
-Znaczenie właściwe wyrazu to znaczenie podstawowe, natomiast znaczenie przenośne to znaczenie wtórne. Podstawowe znaczenie wyrazu tchórz to nazwa zwierzęcia, znaczenie przenośne tego wyrazu to nazwa człowieka, który łatwo ulega uczuciu strachu i nie potrafi go przezwyciężyć. Nazwę tę przeniesiono na bojaźliwego człowieka ze względu na podobieństwo jego cechy do cechy zwierzęcia.
Wyraz żuraw – podstawowe znaczenie to nazwa ptaka, przenośne znaczenie to nazwa urządzenia przy studni do wyciągania wody lub nazwa dźwigu.
Wyraz zamek – podstawowe znaczenie to budowla warowna, przenośne znaczenie to nazwa zamknięcia przy drzwiach lub zapięcia odzieży.

21. CO TO JEST TREŚĆ I ZAKRES ZNACZENIOWY WYRAZU?
-Treścią wyrazu: nazywamy zespół charakterystycznych cech przedmiotu oznaczonego przez ten wyraz, mianowicie cechę łączącą dany przedmiot z innymi przedmiotami, należącymi do tej samej klasy, oraz cechy różniące go od przedmiotów oznaczanych innymi wyrazami.
   Jeśli porównamy ze sobą treść wyrazów: sportowiec, lekkoatleta, biegacz, sprinter, stwierdzimy, że najbogatszą treść ma wyraz ostatni, bo sprinter to biegacz specjalizujący się w wyścigach na tzw. krótkich dystansach (100—400 m). Wyraz biegacz ma treść uboższą od wyrazu sprinter, ale bogatszą od wyrazu lekkoatleta, oznacza bowiem lekkoatletę uprawiającego biegi. Z kolei wyraz lekkoatletami treściowo bogatszy od wyrazu sportowiec.
-Zakresem wyrazu: nazywamy ogół przedmiotów nazywanych tym wyrazem. Jeśli chodzi o podane wyżej przykłady, to najszerszy zakres ma wyraz sportowiec, bo nazwa ta obejmuje wszystkich ludzi uprawiających zawodnicze sport, a więc zarówno lekkoatletów, jak też piłkarzy, kolarzy, bokserów i in. Najwęższy natomiast zakres ma wyraz sprinter.
   Pojęcia treści i zakresu wyrazu są odwrotnie proporcjonalne: im treść jest bogatsza, tym jego zakres jest węższy, im treść jest uboższa, tym jego zakres jest szerszy.